نحوه تعویض روغن لیفتراک برقی
اگر از لیفتراک برقی برای جابه‌جایی بار در انبار، کارخانه یا محیط صنعتی استفاده می‌کنید، احتمالاً می‌دانید که نگهداری درست از آن تا چه اندازه در عملکرد و طول عمر دستگاه تأثیر دارد. یکی از مهم‌ترین بخش‌های این نگهداری، تعویض روغن لیفتراک برقی است. هرچند بسیاری تصور می‌کنند لیفتراک برقی چون با باتری کار می‌کند نیازی به تعویض روغن ندارد، اما در واقع بخش‌های هیدرولیکی و گیربکس این دستگاه‌ها همچنان برای عملکرد روان به روغن نیاز دارند.
در این مقاله، به صورت کامل و تخصصی درباره‌ی انواع روغن‌های مناسب لیفتراک برقی، زمان و روش تعویض آن‌ها، نکات ایمنی و خطاهای رایج در سرویس روغن صحبت می‌کنیم. اگر قصد خرید لیفتراک برقی دارید یا به‌دنبال راهنمایی برای تعمیر لیفتراک برقی هستید، این راهنما می‌تواند بهترین منبع آموزشی برای شما باشد.
چرا تعویض روغن در لیفتراک برقی اهمیت دارد؟
لیفتراک برقی با وجود اینکه نیروی حرکت خود را از باتری و موتور الکتریکی می‌گیرد، اما بسیاری از عملکردهای دیگر آن (مانند سیستم هیدرولیک، سیستم انتقال نیرو، یاتاقان‌ها و مفاصل) به روغن و روانکار نیاز دارند. اگر روغن مناسب نباشد یا به موقع تعویض نگردد:
ذرات آلوده و رسوب در سیستم تجمع می‌یابند و باعث سایش قطعات می‌شوند
کارایی هیدرولیک کاهش می‌یابد، اجزا ممکن است کند یا ناهماهنگ عمل کنند
گرمای اضافی تولید می‌شود و روغن تحلیل می‌رود
هزینه تعمیرات اضافی و خرابی زودرس قطعات افزایش می‌یابد
تعویض منظم روغن نه فقط به‌عنوان یک کار نگهداری ساده، بلکه به‌عنوان ابزاری برای افزایش عمر و کارایی لیفتراک برقی محسوب می‌شود.
اصول انتخاب روغن مناسب برای لیفتراک برقی
پیش از اقدام به تعویض روغن، باید روغن جدیدی انتخاب شود که با دستگاه سازگار باشد. در ادامه مهم‌ترین نکات انتخاب روغن را بررسی می‌کنیم.
- ویسکوزیته (گرانروی) مناسب
روغن باید گرانرویی داشته باشد که در دماهای کاری دستگاه بتواند لایه محافظتی کافی ایجاد کند بی‌آنکه روانی آن به شدت کاهش یابد. برای لیفتراک برقی، معمولاً روغن هیدرولیک با گرانروی ISO VG 46 یا 68 مناسب است.
اگر دما محیط زیاد باشد یا فشار کاری سیستم بالا باشد، ممکن است روغن با گرانروی بالاتر مورد نیاز باشد. اما اگر ویسکوزیته خیلی بالا باشد، در شروع به کار ممکن است عملکرد سیستم کند شود. - نوع پایه روغن و افزودنی‌ها
روغن‌ها ممکن است پایه معدنی یا پایه سنتتیک داشته باشند. روغن‌های سنتتیک معمولاً پایداری حرارتی بهتر، مقاومت بیشتر در برابر اکسیداسیون و عملکرد بهتر در گستره دمایی وسیع‌تر دارند، ولی قیمت بالاتری دارند.
افزودنی‌هایی مانند ضد سایش، ضد اکسیداسیون، ضدکف و افزودنی پاک‌کننده می‌توانند کیفیت عملکرد روغن را بهبود دهند. اما باید مطمئن شوید این افزودنی‌ها با قطعات آب‌بندی، سیل و واشرها سازگار هستند. - سازگاری با توصیه سازنده
همیشه ابتدا دفترچه فنی لیفتراک برقی خود را بررسی کنید و روغن‌هایی را استفاده کنید که سازنده توصیه کرده است. نادیده گرفتن توصیه سازنده ممکن است باعث از بین رفتن گارانتی یا آسیب جدی شود. - پاکیزگی و سطح آلودگی
روغن حتما باید تمیز باشد و ورود ذرات گرد و غبار، آب یا دیگر آلاینده‌ها به سیستم باید به حداقل برسد. در منابع توصیه شده سطح پاکیزگی روغن هیدرولیک لیفتراک باید در محدوده NAS 6–8 باشد. - نقطه ریزش و عملکرد در دماهای پایین
در محیط‌های سرد، روغن باید توانایی روانی در دماهای پایین را داشته باشد تا در شروع به کار دستگاه عملکرد مناسبی داشته باشد. اگر نقطه ریزش روغن زیاد باشد، در صبح‌های سرد ممکن است مشکلات به وجود آید.
مراحل تعویض روغن لیفتراک برقی
در ادامه، مراحل اصلی تعویض روغن هیدرولیک (و بخش‌های مرتبط) را گام‌به‌گام بررسی می‌کنیم.
گام ۱: آماده‌سازی و ایمنی
ابتدا لیفتراک را روی سطح صاف پارک کنید، دنده را در حالت خنثی بگذارید و ترمز دستی را فعال کنید.
ابتدا لیفتراک را خاموش کرده و مطمئن شوید تمام بارها در وضعیت ایمن قرار دارند.
این مرحله اهمیت دارد چون هر گونه حرکت ناگهانی حین کار می‌تواند حادثه‌آفرین باشد.
گام ۲: بررسی سطح روغن فعلی
پیش از تخلیه روغن، باید سطح روغن هیدرولیک را با استفاده از دیپ‌استیک یا نمای سطح‌سنج بررسی کنید.
اگر سطح خیلی پایین باشد یا رنگ روغن تیره یا بوی سوختگی بدهد، نشانه شروع مشکلات است.
گام ۳: تخلیه روغن قدیمی
ظرف مناسب و کافی زیر محل تخلیه قرار دهید
پیچ تخلیه (Drain Plug) را باز کرده و اجازه دهید روغن کاملاً خارج شود
در برخی مدل‌ها ممکن است لازم باشد فیلتر یا صافی نیز باز شود
هنگامی که تخلیه کامل شد، باقی‌مانده روغن را با کمی مکش یا پاک‌سازی دستی بردارید
در منابع معتبر آمده است که در هنگام تخلیه، مخزن هیدرولیک باید کاملاً خالی و تمیز شود تا روغن جدید آلوده نگردد.
گام ۴: بررسی مخزن و قطعات داخلی
پس از تخلیه، داخل مخزن را بررسی کنید:
وجود رسوبات یا لجن
وجود ذرات خارجی یا فلزات
وضعیت داخلی مخزن از لحاظ زنگ‌زدگی یا خوردگی
اگر نیاز است، مخزن را با مواد مناسب پاک کنید، اما باید دقت شود هیچ گونه ماده تمیزکننده نامناسب باقی نماند.
گام ۵: تعویض فیلترها و واشرها
در اکثر سیستم‌های هیدرولیک لیفتراک، فیلتر روغن وجود دارد که باید همزمان با تعویض روغن، فیلتر نیز تعویض شود.
واشر پیچ تخلیه و مهره‌ها را نیز باید بررسی کرده و در صورت نیاز تعویض نمایید تا نشت نداشته باشید.
در منابع توصیه شده که فیلتر هیدرولیک را همزمان با تعویض روغن تعویض کنید تا کیفیت سیستم حفظ شود.
گام ۶: وارد کردن روغن جدید
روغن جدید را با دقت مطابق توصیه سازنده وارد مخزن کنید.
روغن را به تدریج افزوده و سطح را مرتباً کنترل کنید تا از پر شدن بیش از حد جلوگیری شود.
در بسیاری از دستگاه‌ها، مخزن دارای نقطه حداقل و حداکثر است؛ روغن را تا نقطه حداکثر یا کمی پایین‌تر از آن پر کنید.
در منابع آمده است که هنگام پر کردن، باید با حوصله و کنترل مناسب سطح روغن را به جایگاه مورد نظر برسانید.
گام ۷: راه‌اندازی آزمایشی و بررسی نهایی
پس از پر کردن، درپوش مخزن را محکم ببندید و سیستم را راه‌اندازی کنید.
اجزا هیدرولیک را (بالا و پایین کردن بار، عملکرد اجزای جانبی) بررسی کنید تا مطمئن شوید که هیچ نشتی وجود ندارد و همه عملکردها به‌صورت روان انجام می‌شوند.
مجدداً سطح روغن را پس از چند دقیقه کارکرد بررسی کرده و اگر کاهش داشت، روغن بیشتری اضافه کنید.
این مرحله بسیار حیاتی است تا مطمئن شوید تمام اتصالات به درستی بسته شده‌اند و روغن به همه بخش‌ها رسیده است.
فواصل مناسب برای تعویض روغن و عوامل مؤثر
یکی از چالش‌های رایج در نگهداری لیفتراک برقی، تعیین زمان مناسب برای تعویض روغن است. فواصل معمول بسته به شرایط کاری، محیط، دما، بار و سرعت عملیات متغیر است.
بسیاری از سازندگان توصیه می‌کنند روغن هیدرولیک هر ۱۰۰۰ ساعت کارکرد تعویض شود.
در شرایط کاری سخت‌تر یا محیط‌های آلوده، ممکن است نیاز به تعویض زودتر باشد
برخی منابع اشاره کرده‌اند که حتی تا ۴۰۰۰ ساعت نیز ممکن است سیستم بتواند با تعویض فیلتر دوره‌ای به کار ادامه دهد.
در انجمن‌های فنی، کاربران مختلف نیز گزارش داده‌اند که بعضی لیفتراک‌ها در حدود ۲۰۰ تا ۲۵۰ ساعت یکبار سرویس روغن دریافت می‌کنند.
پس واقعیت این است که همیشه باید وضعیت روغن (رنگ، بو، ذرات معلق) را زیر نظر داشته باشید و اگر نشانه‌ای از تحلیل یا آلودگی دیدید سریع‌تر تعویض کنید.
نکات ویژه در تعویض روغن برای لیفتراک برقی
چون لیفتراک برقی با برخی تفاوت‌ها نسبت به لیفتراک‌های احتراق داخلی کار می‌کند، چند نکته خاص وجود دارد:
نیازی به تعویض روغن موتور احتراقی نیست، بلکه تمرکز روی روغن هیدرولیک، روغن انتقال نیرو (در صورت وجود بخش مکانیکی) و گریس نقاط متحرک است.
اگر لیفتراک دارای سیستم انتقال مکانیکی یا گیربکس است، آن بخش را نیز در زمان مناسب سرویس کنید.
بعضی قطعات الکتریکی حساس هستند؛ هنگام کار مراقب باشید روغن به مدارهای الکتریکی وارد نشود.
در اولین سرویس پس از خرید لیفتراک برقی یا پس از بازسازی کامل، ممکن است لازم باشد روغن بیشتری تخلیه و تمیز شود (فلش سیستم).
اگر لیفتراک در محیط سرد یا گرم شدید کار می‌کند، انتخاب روغن مناسب، حساس‌تر خواهد بود.
مشکلات رایج و راهکارها هنگام تعویض روغن
در عمل ممکن است با مشکلاتی روبه‌رو شوید. در ادامه چند مشکل و راهکار را بررسی می‌کنم:
نشتی روغن پس از تعویض
ممکن است پیچ تخلیه یا مهره آن واشر مناسبی نداشته باشد یا به‌خوبی بسته نشده باشد. راهکار: تعویض واشر، بررسی محکم بودن پیچ، استفاده از ابزار مناسب.روغن جدید بوی سوختگی یا تیره شد سریع‌تر از حد معمول
این نشانه وجود ذرات معلق یا داغ شدن سیستم است. راهکار: تست روغن، بررسی میزان فشار، بررسی پمپ و اجزای هیدرولیک.سطح روغن کاهش می‌یابد
نشتی در اتصالات یا خرابی سیل‌ها ممکن است عامل باشد. راهکار: شناسایی محل نشت، تعمیر یا تعویض قطعه معیوب، پر کردن مجدد با روغن تمیز.روغن جدید با روغن قدیمی ناسازگار است
اگر نوع یا برند روغن جدید متفاوت باشد، ممکن است ترکیب آن‌ها باعث تغییر خواص روغن شود. راهکار: مطابقت نوع روغن جدید با روغن قبلی یا تا حد ممکن تمیز کردن کامل سیستم قبل از پر کردن.قطعات هیدرولیک پس از تعویض روغن عملکرد ضعیفی دارند
اگر سیستم هوا گرفته باشد، احتمالاً نیاز به هواگیری (Bleed) سیستم دارید. راهکار: دهیدراته کردن مسیرها و اطمینان از پر بودن کامل خطوط هیدرولیک.
نتیجه‌گیری
در نهایت، تعویض به‌موقع و انتخاب روغن مناسب برای لیفتراک برقی، نقش کلیدی در حفظ راندمان، افزایش طول عمر قطعات و کاهش هزینه‌های تعمیرات دارد. هرچقدر هم که لیفتراک شما از برندهای معتبر باشد، اگر سرویس‌های دوره‌ای و تعویض روغن به‌درستی انجام نشود، به مرور عملکرد آن افت کرده و هزینه‌های سنگینی برای تعمیر در پی خواهد داشت.
پیشنهاد می‌شود همیشه از روغن‌های استاندارد و توصیه‌شده توسط شرکت سازنده استفاده کنید و عملیات تعویض را به تکنسین‌های مجرب بسپارید. همچنین اگر قصد خرید لیفتراک برقی جدید دارید، بهتر است قبل از تصمیم‌گیری، درباره نوع روغن مصرفی، هزینه نگهداری و نحوه تعمیر لیفتراک برقی اطلاعات دقیقی به‌دست آورید.
